ทับทิม (Pomegranate) เป็นพืชผลไม้และสมุนไพรจำพวกต้น ที่มีชื่อเรียกตามท้องถิ่นต่างๆ เช่น ภาคเหนือเรียก มะเก๊าะ ส่วนแม่ฮ่องสอนเรียก หมากจัง รวมทั้งน่านเรียก มะก่องแก้ว ตลอดจนหนองคายเรียก พิลา และจีนเรียก เซียะลิ้ว เป็นต้น ซึ่งต้นทับทิมนั้นเรียกว่าเป็นผลไม้ชนิดหนึ่งที่มีประโยชน์และได้รับความนิยมเป็นอย่างมากเลยทีเดียว ซึ่งจะเห็นได้จากในปัจจุบันที่มีการนำน้ำทับทิมมาบรรจุกล่องขายตามห้างสรรพสินค้า หรือซูเปอร์มาร์เก็ตต่างๆ ไม่เว้นแม้แต่ร้านรวงข้างทางกันเลยก็ว่าได้ โดยทับทิมนั้นมีถิ่นกำเนิดจากประเทศอิหร่าน ทางตอนเหนือของเทือกเขาหิมาลัย หรือทางตอนใต้ของประเทศอัฟกานิสถาน ซึ่งสามารถเพาะปลูกได้ดีในช่วงฤดูหนาว
ลักษณะทั่วไปของทับทิม
สำหรับต้นทับทิมนั้นจัดเป็นไม้ผลยืนต้นขนาดเล็ก มีลำต้นเป็นสีเทา มียอดอ่อนหรือกิ่งไม้เป็นทรงเหลี่ยม และมีหนามแหลมยาวออกมา ส่วนใบนั้นจะเป็นรูปทรงรี โดยบริเวณปลายใบจะเรียวแหลมและสั้น ส่วนโคนใบจะค่อนข้างมน และดอกของต้นทับทิมนี้จะมีดอกเป็นสีขาว, ส้ม หรือแดง โดยออกดอกเป็นช่อๆ ตรงปลายยอดหรือง่ามกิ่ง แต่ในบางครั้งอาจออกเป็นดอกเดี่ยวก็ได้ ซึ่งดอกหนึ่งจะมีกลีบดอกอยู่ประมาณ 6 กลีบด้วยกัน และลักษณะของผลทับทิมนั้นจะเป็นทรงกลม ผิวนอกหนาเกลี้ยง เมื่อสุกเต็มที่จะมีสีแดงอมเหลือง ภายในผลนั้นจะมีเมล็ดรูปเหลี่ยมอยู่เป็นจำนวนมาก เป็นสีชมพูอ่อนหรือเข้ม
ประโยชน์และสรรพคุณของทับทิม
ใบ – ช่วยปิดธาตุ แก้บิดมูกเลือด รวมทั้งช่วยรักษาอาการท้องร่วง และช่วยสมานแผล ให้รสฝาด
ดอก – ช่วยแก้อาการหูชั้นในที่เกิดการอักเสบ และนำมาบดโรยบริเวณแผลที่มีเลือดออก ให้รสฝาดหวาน
เนื้อหุ้มเมล็ด – ใช้เป็นยาระบายอ่อนๆ ทำให้ชุ่มชื้นใจ และช่วยบำรุงหัวใจให้แข็งแรง ให้รสหวานอมเปรี้ยว
เปลือกลูก – ช่วยปิดธาตุ แก้บิดมูกเลือด แก้อติสาร รวมทั้งช่วยถ่ายพยาธิ แก้อาการท้องร่วง ตลอดจนรักษาอาการตกขาว และนำมาต้มเอาน้ำชะล้างบาดแผล เป็นการช่วยสมานแผล พร้อมทั้งฆ่าเชื้อโรคบริเวณบาดแผล หรืออาจนำมาฝนกับน้ำปูนใส หรือนำมาโรยบริเวณแผลที่เน่าพุพอง ให้รสฝาด
เปลือกต้น, ต้น, ราก – ช่วยในการขับถ่ายพยาธิออกมา ให้รสเมาเบื่อ
เปลือกราก – ช่วยขับถ่ายพยาธิ และรักษาอาการตกขาว และอาการตกเลือด ให้รสเมาเบื่อ
นอกจากทับทิมจะเป็นพืชผลไม้ที่มีประโยชน์มากมาย ที่มาพร้อมวิตามินและแร่ธาตุต่างๆ ที่ให้รสเปรี้ยวอมหวาน มาพร้อมสีแดงสดใสแล้ว ยังถือเป็นผลไม้มงคลของชาวจีนอีกด้วย โดยชาวจีนเชื่อว่าเป็นผลไม้ที่เป็นตัวแทนสื่อถึงการที่จะได้ลูกชายเยอะๆ เนื่องจากเมล็ดที่มีมาก และชื่อที่เป็นมงคล รวมทั้งยังนำก้านของใบทับทิมมาใช้ในงานพิธีสำคัญต่างๆ ไม่ว่าจะนำมาใช้ประพรมน้ำมนต์ในพิธีกรรมต่างๆ หรือในงานศพ เป็นต้น ด้วยเชื่อว่าเป็นเครื่องรางมงคลที่ช่วยขจัดปัดเป่าสิ่งไม่ดีหรือสิ่งเลวร้ายออกไปจากตัวนั่นเอง